Термомодернизация жилья: опыт в Казахстане (RU•KZ•EN)

Несмотря на наличие в Казахстане необходимых современных строительных норм, регламентирующих энергоэффективность, расход тепловой энергии на нужды отопления и вентиляции зданий, особенно жилых, остается высоким и превышает минимальные требования нормативов в разных регионах Казахстана на 43–109%. 

Причинами высокого энергопотребления в жилом фонде Казахстана являются:

• Техническое состояние существующего жилого фонда (дома, как правило, недостаточно были утеплены при постройке и длительное время не ремонтировались);
• В большинстве зданий не предусмотрены системы автоматического регулирования теплопотребления (АТП) на отоплении и горячем водоснабжении (это исключает возможность экономного расходования энергии, температура не регулируется);
• Сложившаяся система управления и обслуживания домов, отсутствие рынка профессиональных управляющих (люди мало заботятся о состоянии общих инженерных коммуникаций дома, не привыкли вкладывать свои собственные средства для этих целей);
• Высокая доля совместного домовладения (это существенно осложняет организацию процесса энергетической модернизации МЖД);
• Довольно низкие тарифы на теплоэнергию (препятствуют Инвестициям в термомодернизацию зданий за счет длительного периода окупаемости).

Тем не менее в Казахстане накоплен определенный опыт в проведении термомодернизации жилых многоквартирных домов. В период 2009–2019 гг. при поддержке международных организаций, по большей части, ПРООН-ГЭФ в партнёрстве с Правительством были реализованы несколько знаковых пилотных демонстрационных проектов по термомодернизации МЖД. Целями этих пилотов были: демонстрация эффективности технических решений по термомодернизации для сокращения потребления энергии, снижения затрат на нее и повышение комфорта для жизни; а также апробация организационно-финансовых решений/моделей для выполнения термомодернизации и формирование компетенции у собственников и органов управления объектами кондоминиума для массовой реализации таких проектов. Всего было реализовано более 20 различных проектов. На выставке представлены результаты некоторых наиболее интересных проектов из числа реализованных.

Подходы по организации инвестирования в такие проекты (в частности, возвратные схемы) составили основу механизмов, заложенных в принятую Правительством в 2012 году  Программу модернизации и развития ЖКХ (впоследствии – Программа развития регионов). Благодаря усилиям международных организаций, в частности ПРООН-ГЭФ, удалось включить в эту Программу мероприятия по термомодернизации жилых зданий в качестве обязательной меры при проведении капитальных ремонтов в зданиях.

Тұрғын үйді терможаңғырту: Қазақстан тәжірибесі

Қазақстанда энергия тиімділігін реттейтін қажетті қазіргі заманғы құрылыс нормаларының болуына қарамастан, ғимараттарды, әсіресе тұрғын үйлерді жылыту және желдету қажеттіліктеріне жылу энергиясының шығыны жоғары және Қазақстанның әртүрлі өңірлерінде нормативтердің ең төменгі талаптарынан 43-109% -ға артық.

Қазақстанның тұрғын үй қорында энергия тұтынудың жоғары болуының себептері мыналар болып табылады::

• Қолданыстағы тұрғын үй қорының техникалық жай-күйі (үйлер, әдетте, салынған кезде жеткіліксіз жылытылған және ұзақ уақыт бойы жөнделмеген);
• Ғимараттардың көпшілігінде жылу және ыстық сумен жабдықтауда жылу тұтынуды автоматты реттеу жүйесі (АТҚ) көзделмеген (бұл энергияны үнемді жұмсауға мүмкіндік бермейді, температура реттелмейді);
• Үйлерді басқару мен қызмет көрсетудің қалыптасқан жүйесі, кәсіби басқарушылар нарығының болмауы (адамдар үйлердің жалпы инженерлік коммуникацияларының жай-күйіне аса көңіл бөлмейді, осы мақсаттарға өз қаражаттарын салуға үйренбеген);
• Бірлескен үй иеленудің жоғары үлесі (бұл ТҮЖ энергетикалық жаңғырту процесін ұйымдастыруды айтарлықтай қиындатады);
• Жылу энергиясына тарифтердің едәуір төмендігі (өтелімділік мерзімінің ұзақ болуынан ғимараттарды термомодернизациялау жөніндегі Инвестицияларға кедергі келтіреді).

Дегенмен, Қазақстанда көп пәтерлі тұрғын үйлерге терможаңғырту жүргізуде белгілі бір тәжірибе жинақталған. 2009-2019 жылдар аралығында халықаралық ұйымдардың қолдауымен БҰҰДБ-ЖЭҚ Үкіметпен серіктестікте ТҮЖ терможаңғырту бойынша бірнеше маңызды пилоттық демонстрациялық жобаларды іске асырды. Бұл пилоттық жобалардың мақсаты: энергияны аз тұтыну арқылы оған жұмсалатын шығындарды азайту және жайлы өмір сүруге арналған термомодернизация жөніндегі техникалық шешімдердің тиімділігін көрсету; сондай-ақ термомодернизацияны орындау үшін ұйымдық-қаржылық шешімдерді/модельдерді байқаудан өткізу және осындай жобаларды жаппай іске асыру үшін кондоминиум объектілерін басқару органдары мен меншік иелерінің құзыретін қалыптастыру. Барлығы 20-дан астам түрлі жобалар іске асырылды. Көрмеде іске асырылған бірқатар ең қызықты жобалардың нәтижелері ұсынылды.

Мұндай жобаларға инвестициялауды ұйымдастыру бойынша тәсілдер (атап айтқанда, қайтарымды схемалар) 2012 жылы Үкімет қабылдаған ТКШ жаңғырту және дамыту бағдарламасына (кейіннен — Өңірлерді дамыту бағдарламасы) салынған механизм негізін құрады. Халықаралық ұйымдардың, атап айтқанда БҰҰДБ-ЖЭҚ арқасында осы Бағдарламаға ғимараттарда күрделі жөндеу жүргізу кезінде міндетті шара ретінде тұрғын үйлерді терможаңғырту жөніндегі іс-шараларды енгізу мүмкін болды.

Thermal modernisation of the housing stock: Experience in Kazakhstan

Despite the presence in Kazakhstan of the necessary modern building standards regulating energy efficiency, heat consumption for heating and ventilation of buildings, especially residential buildings, remains high and exceeds the minimum requirements of the norms in different regions of Kazakhstan by 43-109 %. 

The reasons for high energy consumption in the Kazakhstan’s housing stock are:

• Technical condition of the existing housing stock (houses, as a rule, were insufficiently insulated when built and have not been repaired for a long time);
• Most buildings do not have automatic heat regulation systems (AHU) for heating and hot water (this excludes the possibility of economical energy consumption, the temperature is not regulated);
• The established system of management and maintenance of houses, the lack of a market of professional managers (people care little about the condition of common engineering communications of the house, are not used to invest their own funds for these purposes);
• High share of shared homeownership (this significantly complicates the organisation of the process of energy modernisation of the MFABs);
• Quite low heat tariffs (discourage Investments in thermo-modernisation of buildings due to long payback period).

Nevertheless, Kazakhstan has accumulated some experience in thermo-modernisation of multifamily apartment buildings. In the period 2009-2019, several landmark pilot demonstration projects on thermo-modernisation of MFABs were implemented with the support of international organisations, mostly UNDP-GEF in partnership with the Government. The objectives of these pilot projects were: to demonstrate the effectiveness of technical solutions for thermo-modernisation to reduce energy consumption, lower energy costs and improve living comfort; as well as to test organisational and financial solutions/models for implementing thermo-modernisation and to build competence among owners and management bodies of condominium facilities for mass implementation of such projects. In total, more than 20 different projects were realised. The exhibition presents the results of some of the most interesting projects implemented. Approaches to organising investment in such projects (in particular, repayment schemes) formed the basis for the mechanisms laid down in the Programme for Modernisation and Development of the Housing and Utilities Sector adopted by the Government in 2012 (subsequently, the Regional Development Programme). Thanks to the efforts of international organisations, in particular UNDP-GEF, it was possible to include measures for thermo-modernisation of residential buildings in this Programme as a mandatory measure when carrying out major repairs in buildings.